Spojrzenie w przyszłość

Robert Heinlein to obok Isaaca Asimova oraz Arthura C. Clarka (i jeszcze zapominanego przez Zachód czasami Lema oczywiście) jeden z filarów pisarstwa z gatunku science-fiction. Znany był z tego, że swoje opinie wplatał często i gęsto w swoją twórczość. W roku 1950 popełnił artykuł pt. Skrzynka Pandory (dwa lata później przedrukowany przez magazyn Galaxy), w którym wypunktował listę swoich przewidywań, co do naszej przyszłości. A ściślej – naszej przeszłości, gdyż przewidywania były robione na rok 2000. Sami więc możecie ocenić, ile z jego zgadywania było prawdziwie wizjonerskie, a ile wciąż jeszcze czeka na realizację…

A zatem w 2000 roku (mówi Heinlein)

1. podróże międzyplanetarne będą czekały u naszych stóp. Z jednym tylko zastrzeżeniem – podróżować będą ci, którzy będą w stanie zapłacić;

2. środki antykoncepcyjne oraz kontrola chorób pomogą przedefiniować relacje pomiędzy płciami do takiego stopnia, że płynie to na strukturę społeczną i ekonomiczną;

3. najbardziej istotnym odkryciem XX wieku w zakresie wojskowości będzie to, że nie da się obronić przed atakiem pochodzącym z przestrzeni kosmicznej;

4. jest całkowicie niemożliwe, aby Stany Zjednoczone rozpoczęły wojnę prewencyjną. Walczyć będą tylko, gdy zostaną zaatakowane, bezpośrednio albo poprzez terytorium, którego bezpieczeństwo gwarantowały;

5. w ciągu piętnastu lat (od 1950 roku) problemy z ilością dostępnych domów i mieszkań zostaną rozwiązane przez bliżej przez Heinleina niezidentyfikowany przełom nowych technologiach, który uczyni wszystkie obecnie istniejące domy tak przestarzałymi, jak wygódki;

6. wszyscy będziemy się robić coraz bardziej głodni (tu ujawnia się jego obawa przed niekontrolowanym wzrostem populacji);

7. kult pretensjonalności w sztuce całkowicie zniknie. Tak zwana sztuka współczesna będzie dyskutowana jedynie przez psychiatrów;

8. Freud zostanie sklasyfikowany jako przed-naukowy, intuicyjny pionier, zaś psychoanaliza zostanie zastąpiona przez rosnącą i zmieniającą się psychologię operacyjną, opartą na pomiarach i przewidywaniach;

9. rak, katar i próchnica zostaną pokonane. Nowym rewolucyjnym problemem w badaniach medycznych będzie próba osiągnięcia regeneracji – umożliwienie człowiekowi wyprodukowanie nowej nogi, zamiast zakładania mu protezy;

10. przed końcem stulecia ludzkość zeksploruje system słoneczny, a pierwszy statek kosmiczny, którego celem będzie osiągnięcie najbliższej gwiazdy, będzie w stadium budowy;

11. Twój osobisty telefon będzie wystarczająco mały, aby zmieścić się w torebce. Twój domowy telefon będzie nagrywał wiadomości, odpowiadał na proste pytania, transmitował wizję;

12. znajdziemy inteligentne życie na Marsie;

13. powszechna będzie możliwość pokonania tysiąca mil w ciągu godziny za cenę centa za milę. Krótkie dystanse będą pokonywane w niezależnych metrach przy ogromnych prędkościach;

14. głównym celem fizyki stosowanej będzie kontrola grawitacji;

15. nie stworzymy globalnego państwa w przewidywalnej przyszłości. Jednakże komunizm zniknie z powierzchni tej planety;

16. zwiększająca się mobilność populacji spowoduje utratę tożsamości. Około 1990 roku poprawka do konstytucji (Stanów Zjednoczonych) zniesie granice stanowe zachowując je tylko pozornie;

17. wszystkie samoloty będą kontrolowane przez gigantyczne sieci radarów na każdym kontynencie i z pomocą elektronicznych mózgów;

18. ryby i drożdże staną się podstawowym źródłem białka. Wołowina będzie luksusem, baranina całkiem zniknie;

19. ludzkość nie ulegnie samozniszczeniu, nie zostanie zniszczona także szeroko pojęta cywilizacja;

20. na koniec krótka lista rzeczy, których nie osiągniemy w najbliższym czasie z całą pewnością:

a. podróże w czasie;

b. podróże z prędkością większą od prędkości światła;

c. „radiowa” transmisja materii (coś jak teleportacja?);

d. człowiekopodobne roboty z człowiekopodobnymi reakcjami;

e. życie stworzone w laboratorium;

f. prawdziwe zrozumienie na temat tego, co to jest myśl i jaki ma związek z materią;

g. naukowy dowód życia po śmierci;

h. ostateczny koniec wojen.

Heinlein opublikował potem komentarze do tych przewidywań. Pierwszą serię w 1966, a potem kolejną w 1980. Do niektórych z tych haseł mógł się odnieść już bardziej precyzyjnie, a nawet zweryfikować je trochę już w 1966, a z pewnością w 1980. Niektóre są niesamowicie naiwne: inteligentne życie na Marsie? Chyba jednak o układzie słonecznym wiedzieliśmy już wystarczająco dużo w 1950, żeby nie snuć aż takich wydumanych przypuszczeń. Niektóre nie spełniły się do 2000 roku, ale spełniły się od tej pory, czyli w ciągu ostatnich 11 lat – na przykład przewidywanie dotyczące telefonów „osobistych”. Niektóre chcielibyśmy niemal wszyscy, żeby się spełniły – vide punkt o pretensjonalności sztuki współczesnej.

Niektóre, chociaż jeszcze niespełnione, są w istocie dosyć wizjonerskie: osobiście byłem pod olbrzymim wrażeniem drożdży jako głównego źródła białka – w końcu już dzisiaj coraz częściej wspomina się problem pozyskiwania źródeł bogatych w białka w kontekście rosnącej populacji planety, z tym że jak na razie to nie drożdże są ulubionym kandydatem, a owady.

Myślę też, że Heinlein, gdyby żył, byłby miło zaskoczony, że niektóre z jego przewidywać (chociaż raczej mniej niż więcej) na temat tego, czego na pewno nie osiągniemy, nie było do końca trafnych. Jesteśmy w końcu na niesamowitej granicy między ludźmi a bogami – wydaje się, że w ciągu najbliższych lat uda się stworzyć od podstaw żywy organizm w laboratorium (w zeszłym roku wspominałem trochę o badanich w tym kierunku – zarówno Craiga Ventera, jak i np. zeszłorocznego Noblisty, Jacka Szostaka). Roboty są już niemal człowiekopodobne – a sztuczna inteligencja jest na poziomie znacznie bardziej zaawansowanym, niż możnaby oczekiwać, a na pewno niż Heinlein oczekiwał. No i najwyraźniej neutrina są szybsze od światła, chociaż do podróży to jeszcze daleka droga (to oczywiście mówię z przymrużeniem oka).

Na koniec chciałem dodać nieco mimochodem, że jeśli macie jakieś swoje przewidywania, to może to być niezły temat na tekst do konkursu Futuronauta, o którym już wspominałem na fanstronach nic prostszego w portalach społecznościowych, organizowanego przez CITTRU UJ. Więc rzućcie na niego okiem (ach, i przysięgam, że nie zapłacili mi za reklamę! Ale jakby chcieli, to datki chętnie przyjmę ;)).