Mimikra do sześcianu

Thaumoctopus mimicus, mimiczna ośmiornica bez wygodnej polskiej nazwy, odkryta została w 1998 roku u wybrzeży należącej do Indonezji wyspy Celebes (Sulawesi). Chociaż zjawisko mimikry, czyli naśladownictwa innych organizmów lub otoczenia, jest wśród głowonogów dość przyzwoicie opisane, do czasu odkrycia T. mimicus nieznany był przypadek imitacji organizmów jadowitych, trujących lub po prostu niesmacznych. Ta luka w naszej wiedzy – czy też w pewnej ekologicznej niszy – była dość zastanawiająca: wszak udawanie, że jest się trującym lub jadowitym, jest jedną z najlepszych możliwych strategii. Jest to mimikra batezjańska, nazwana na cześć angielskiego dziewiętnastowiecznego naturalisty, Henry’ego Waltera Batesa. Przykładem tutaj może być podszywanie się niegroźnego Lampropeltis elapsoides (ang. scarlet kingsnake) pod jadowitego węża koralowego arlekin (Micrurus fulvius). Innymi słowy, jeśli nie masz dużej giwery, spraw sobie chociaż dużą replikę.

Po lewej jadowity wąż koralowy arlekin. Po prawej zaś naśladujący go bardzo skutecznie L.elapsoides. / źródło: flickr; po lewej crookrw; po prawej TomSpinker (CC BY-NC-ND 2.0)

Jednak ośmiornicowatopodobne wydawały się nieco zagubione w tej skomplikowanej strategii. A potem zdarzyła się T.mimicus.

Nie dość powiedzieć, że T.mimicus spełniła pokładane w niej nadzieje. Nie. Spełniła je z nawiązką, potrafi bowiem podszyć się pod kilka różnych organizmów, dzielących jedną ważną cechę: wzór ciemnych i jasnych pasów. Niemniej jednak nie zmienia to faktu, że ośmiornica ta potrafi się dostosować do sytuacji – najczęściej udaje płaskie trujące ryby z rodziny solowatych (chowając ramiona i falując w sposób podobny do tychże ryb), jadowite ognice (ośmiornica pływa tuż nad powierzchnią dna morskiego z rozpostarymi odnóżami udającymi płetwy tych ryb), czy wreszcie węże morskie. W tym ostatnim przypadku wykazuje się zresztą daleko idącą pomysłowością – oczywiście na tyle, na ile mięczak z minimum układu nerwowego może być pomysłowy – i chowa wszystkie poza dwoma odnóżami, które rozpościera w przeciwnych kierunkach.

W branżowym – bardzo branżowym – piśmie Coral Reefs pojawił się właśni króciutki artykulik dotyczący mimikry mimikry T.mimicus (mam nadzieję, że was jeszcze nie zgubiłem całkiem). Otóż jeden z autorów obserwował tęże właśnie ośmiornicę, kiedy zauważył, że towarzyszy jej rybka udająca… No właśnie, udająca ośmiornicę, udającą cokolwiek innego. Rybka z gatunku Stalix cf. histrio umaszczona jest tak jak ośmiornica i przemieszcza się wraz z głowonogiem. Ryby z tej rodziny są zazwyczaj dość stacjonarne – są bardzo kiepskimi pływakami (tak, ryby!) i żyją w przydennym mule, w którym mogą się zagrzebać w razie pojawienia się zagrożenia. Ten jeden gatunek jednak znalazł sposób, aby przemieszczać się na dalsze dystanse nie niepokojonym przez drapieżniki. Tę sztukę, dzięki uprzejmości autorów, możecie obejrzeć poniżej:

 

Norman, M., Finn, J., & Tregenza, T. (2001). Dynamic mimicry in an Indo-Malayan octopus Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 268 (1478), 1755-1758 DOI: 10.1098/rspb.2001.1708

Rocha, L., Ross, R., & Kopp, G. (2011). Opportunistic mimicry by a Jawfish Coral Reefs DOI: 10.1007/s00338-011-0855-y