W zeszłym miesiący tygodnik Science opublikował pracę naukowców amerykańskich, którzy badali zachowania pszczół. Badacze przyjrzeli się owadom pod katem ich ciekawości czy też wścibskości (ang. novelty-seeking). Porównali oni ekspresję pewnych genów u grup owadów wykazujących różne typy zachowań – w szczególności zaś różnicom w produkcji różnych związków syngalizacyjnych. Poza tym, że takie różnice w istocie istniały, ciekawostką jest, że profil neurochemiczny owadów bardziej ciekawskich, jest bardzo podobny do ludzkiego…
W pszczelej kolonii zaledwie 5 do 25% wszystkich robonic odpowiedzialnych zajmuje się zwiadem. Jest to w dodatku zachowanie bardzo charakterystyczne: nie jest tak, że każda robotnica trochę wywiaduje, a trochę pracuje. Rola ta jest zazwyczaj wydzielona i część pszczół zajmuje się tylko wywiadem, część zaś nigdy nie pełni tej funkcji. Wywiad pszczoły prowadzić mogą w dwóch celach: poszukiwaniu jedzenia oraz poszukiwaniu nowych siedlisk. Po znalezieniu nowego źródła jedzenia informację przekazują za pomocą tzw. pszczolego tańca pozostałym robotnicom. Gdy zaś część roju opuszcza kolonię w poszukiwaniu nowych siedlisk, mniej niż 5% tej grupy stanowią pszczoły-skauci.
Autorzy pracy sprawdzili, czy ta tendencja do szukania nowości zależna jest od kontekstu – czyli czy skauci-poszukiwacze siedlisk są tak samo skłonni po znalezieniu nowego miejsca dla roju zabrać się za szukanie pożywienia. Okazało się, że pszczoły te wcielały się w rolę poszukiwaczy pożywienia ponad trzykrotnie częściej niż pozostałe osobniki.
Następnie badacze wzięli się za badania molekularne i genetyczne na mózgach pszczół – zarówno skautów, jak i zwykłych robotnic. Przyjrzeli się zwłaszcza ekspresji genów związanych ze szlakami sygnalizacyjnymi i takimi przekaźnikami nerwowymi jak katecholamina, kwas glutaminowy i kwas γ-aminomasłowy (tzw. GABA). Uwagę zwracali np. na to, czy zmniejszona jest ekspresja receptora dopaminy – mniejsza jest ilość tego receptora jest właściwa także ciekawskim ssakom, a prawidłowość potwierdzono nawet u ludzi.
W kolejnych eksperymentach naukowcy testowali hipotezy o znaczeniu wymienionych neuroprzekaźników dla wywiadowczych zachowań. W tym celu pszczołom podawano przez noc (złej sławy) glutaminian sodu (MSG). Następnego dnia zaobserwowano u nich wzmożoną chęć do skautingu. Tymczasem inna grupa pszczół, którym podawano dodatkowo substancją blokującą receptor glutaminianu, zachowywała się normalnie – w tym sensie, że nie wykazywały nadpobudliwej ciekawości. Podobny do MSG skutek wywoływał inny przekaźnik, podobna do dopaminy oktopamina.
Tak więc okazuje się, że po pierwsze, u owadów – a przynajmniej u pszczół – występować mogą charakterstyczne indywidualne zachowania, którym można przypisać miano osobowości. Po drugie, cechy te mają molekularne podstawy identyczne z takimi samymi cechami zidentyfikowanymi u wielu ssaków, w tym ludzi. Mimo więc olbrzymich różnic dzielących nas od owadów, łączy nas z nimi biochemia ciekawości.
Liang, Z., Nguyen, T., Mattila, H., Rodriguez-Zas, S., Seeley, T., & Robinson, G. (2012). Molecular Determinants of Scouting Behavior in Honey Bees Science, 335 (6073), 1225-1228 DOI: 10.1126/science.1213962
nic prostszego 