Tygodnik Science opisuje w tym tygodniu przełom roku, a także dziewięć odkryć, które chociaż niesamowite – przełomowi roku nie dorównały wybitnością. Jak można się było spodziewać (kto się spodziewał – high-five!), Przełomem Roku 2012 wybrane przez redaktorów Science zostało odkrycie bozonu Higgsa.
Na kolejnych dziewięciu miejscach, w całkowicie przypadkowej kolejności:
1. Powrót antycznego DNA (na liście pojawiło się już dwa lata temu przy okazji opisania genomu Neandertalczyka): dzięki odkryciu nowej metody na badanie DNA pochodzącego z antycznych szczątków, w tym roku udało się zsekwencjonować genom człowieka z jaskini Denisowa;
2. Nowe narzędzia do manipulacji genomami: przede wszystkim metoda o nazwie TALEN, która umożliwia wprowadzenie dobrze zdefiniowanych zmian w genomach eukariotycznych – teoretycznie nawet u ludzi. Ciekawostką jest, że metodę tę docenił już rok temu magazyn Nature Methods nadając jej tytuł Metody Roku 2011;
3. Ostatnia tajemnica neutrin: badaczom chińskim udało się w tym roku zmierzyć trzeci kąt mieszania neutrin. Biorąc pod uwagę to, że fizyka neutrin może być przyszłością fizyki cząstek elementarnych (jeśli Higgs w istocie okaże się ostatnim elementem Modelu Standardowego), Chińczycy mogli właśnie wypracować niezłą przewagę nad resztą świata fizyki;
4. Nie ma czegoś takiego, jak śmieci w genomie: o tym, że śmieciowe DNA wcale nie jest śmieciowe, wiadomo już od całkiem dawna. W tym roku jednak wysiłkiem olbrzymiego międzynarodowego konsorcjum – ENCODE – udało się wyprodukować dane, które pomogą nam lepiej zrozumieć, do czego służy to DNA, które nie służy do kodowania genów. Wstępnym rezultatem jest ponad 30 publikacji, które ukazało się we wrześniu w pismach Nature, Genome Biology oraz Genome Research. Dane są jednak dostępne dla wszystkich chętnych i z pewnością doczekamy się jeszcze ton publikacji odkrywających coraz to nowe zastosowania tego materiału genetycznego;
5. Lądowanie na Marsie: nie misja, nie nieodkryte życie, nie niesamowite laboratoria na wyposażeniu Curiosity, ale właśnie lądowanie. Lądownik na spadochronie jak z filmów sci-fi; system będący inżynierskim majstersztykiem; i wylądowanie niecałe dwa i pół kilometra od wybranej lokalizacji – po przeleceniu 563 milionów kilometrów od Ziemi. Precyzja szwajcarskiego zegarmistrza;
6. Nowe lasery: rozwój technologii laserowej w zakresie promieniowania rentgenowskiego jest kolejnym odkryciem na liście. Ksazer1 został użyty w tym roku po raz pierwszy do rozwiązania struktury białkowej; jest to o tyle ekscytujące, że stosując ksazery można potencjalnie do tego celu używać pojedynczych cząsteczek białek;
7. Coraz bliżej bionicznego człowieka: redakcja Science wyróżniła też postęp, jaki dokonał się w ostatnim roku w zakresie tworzenia interfejsów człowiek (a raczej – mózg) – maszyna. Przykładem tego była pełna kontrola nad bioniczną dłonią prezentowana przez sparaliżowaną kobietę;
8. Fizyka cząstek elementarnych nie składa broni: w tym roku po raz pierwszy udało się zaobserwować tzw. fermiony Majorany – cząstki, które są identyczne ze swoimi antycząstkami. A ludzie się bali, że to LHC wytworzy czarną dziurę…
9. Gamety z komórek macierzystych: w zeszłym roku po raz pierwszy zademonstrowano otrzymanie z komórek macierzystych plemników, w tym zaś – komórek jajowych. Wszystko to na razie u myszy, ale od myszy do ludzi już nie taka daleka droga. Dodać tutaj należy, że komórki rozrodcze jest znacznie trudniej uzyskać (z komórek macierzystych) niż jakiekolwiek inne komórki, głównie przez ich odrębny proces rozwoju – powstanie na drodze mejozy, a nie mitozy, zresetowany imprinting genów i tym podobne.
Tak jak w zeszłym roku nie obiecuję, że uda mi się napisać tekst o każdym z tych odkryć (ba, nawet nie zamierzam). Ale będę próbował na ramach bloga przybliżyć chociaż kilka. O ENCODE już zresztą wspominałem i wspominał będę pewnie jeszcze wielokrotnie.
Przypisy:
1. Słowo przetłumaczone na chama z angielskiego Xaser – X-ray laser. Czy się przyjmie – zobaczymy?
2. Cho, A. (2012). The Discovery of the Higgs Boson Science, 338 (6114), 1524-1525 DOI: 10.1126/science.338.6114.1524
3. (2012). The Runners-Up Science, 338 (6114), 1525-1532 DOI: 10.1126/science.338.6114.1525
nic prostszego 