Ebola poza kontrolą… NOT

NaTemat uraczył nas dzisiaj histerycznym tekstem pod dźwięcznym tytułem „Ebola straszy coraz bardziej. WHO przygotowuje warty setki milionów plan, by wirus nie wydostał się z Afryki”. Z tekstem tym jest jednak tyle problemów, że nawet nie wiem, gdzie zacząć.

W czym problem?

Tekst powtarza za zachodnimi mediami, że WHO ogłosiło wczoraj, że epidemia wirusa Ebola, która przetacza się obecnie przez Afrykę i jest największą epidemią tej choroby w historii, wymknęła się spod kontroli. Problem polega na tym, że WHO oficjalnie nic takiego nie powiedziało.

Owszem, kierująca Organizacją Margaret Chan wypowiedziała takie słowa w trakcie swojego przemówienia do prezydentów najbardziej dotkniętych krajów:  Gwinei, Liberii, Sierra Leone oraz Wybrzeża Kości Słoniowej. Przemówienie to jednak, o ile jestem w stanie stwierdzić, było nie tyle wyrażeniem oficjalnego stanowiska WHO, co apelem do tych przywódców, aby skonsolidować starania w walce z epidemią. Różnica jest mniej więcej taka, jak między narzekaniem, że sprzedawca marchewek na placu targowym znowu cię zrobił w bambuko, a postawieniem go w stanie oskarżenia za kradzież. Subtelna różnica, ale jest.

Oficjalnie WHO ogłosiło natomiast co innego – że przeznaczy około 100 milionów dolarów(1) na walkę z epidemią. Nie „setki” – tylko „setkę” (być może dla dziennikarza NaTematu różnica jest nikła. Ja na mojej nędznej redaktorskiej pensji zdecydowanie ją dostrzegam). Nie na to, aby wirus nie wydostał się z Afryki (bo w Afryce to niech sobie szaleje, a co) – tylko na walkę z wirusem w ogóle.

Tekst wreszcie histerycznie dodaje, że wirus z Afryki już się wydostał, że chorych jest na niego kilkoro Amerykanów, a w ogóle to wszyscy zaraz umrzemy, bo przecież ludzie podróżują. Tym, że wśród kilkuset chorych znalazło się kilkoro cudzoziemców, nie powinniśmy być zaskoczeni biorąc pod uwagę na przykład to, że w walce z epidemią aktywnie biorą udział takie organizacje jak np. Lekarze Bez Granic. Zaś co do przenoszenia się epidemii przez turystykę – o tym poniżej.

Czy jest się czego bać?

Krótka odpowiedź to stanowcze NIE. Ebola może i straszy, no i jest też sytuacja nieco gorsza niż w przypadku poprzednich epidemii wirusa, ale do sytuacji rodem z filmu Epidemia daleka jeszcze droga. W czwartek tygodnik Nature opublikował tekst wyjaśniający, dlaczego na obecnym etapie nie ma zagrożenia pandemią – i dlaczego pandemia jest bardzo mało prawdopodobna w ogóle. Pozwolę sobie tutaj streścić najważniejsze punkty.

Wirus Ebola /źródło: wiki; CDC/Cynthia Goldsmith (dom. publiczna)

Czy istnieje ryzyko zarażenia w trakcie transportu (np. będąc wraz z chorym na pokładzie samolotu)?

Biorąc pod uwagę to, że pomimo skali epidemii, absolutna liczba przypadków jest bardzo mała, prawdopodobieństwo znalezienia się w jednym samolocie czy autobusie z chorym jest niezwykle małe. Ebola różni się też od wielu pospolitych chorób tym, że osoby noszące wirusa zarażać zaczynają dopiero, gdy pojawiają się pierwsze objawy. Pierwsze objawy w tym przypadku powinny zaś być sygnałem do natychmiastowej izolacji. Dodatkowo, nawet gdyby taka niezwykle nieprawdopodobna sytuacja miała miejsce i znaleźlibyście się w tym samym pojeździe co chory – to szansa zarażenia jest nikła, gdyż Ebola nie jest bardzo zaraźliwy.

Wszyscy wiedzą, jak morderczy jest Ebola. Jak można twierdzić, że nie jest zaraźliwy?

Bo po prostu nie jest. Tak, choroba jest paskudna. I tak, śmierć od wirusa Ebola jest bolesna i nieprzyjemna, i najgorszemu wrogowi bym tego nie życzył. Ale żeby się zarazić w pierwszej kolejności, trzeba się bardzo postarać – do zarażenia dochodzi, jeśli nasze błony śluzowe lub otwarte zranienia (tzn. z dostępem do krwioobiegu) wejdą w kontakt z płynami fizjologicznymi chorego, które zawierają patogena. Innymi słowy, jeśli chory nie napluje wam w twarz, szanse zarażenia są małe. Znacznie gorszy pod tym względem jest na przykład wirus grypy, który przenosi się drogą kropelkową. Dopóki Ebola nie opanuje tej sztuczki, jesteśmy wciąż dość bezpieczni.

Skoro Ebola jest taki mało zaraźliwy, jak to się dzieje, że epidemia w Afryce wciąż szaleje i jest już największa w historii?

Dużym problemem w Afryce, jak donoszą źródła lokalne (np. Lekarze Bez Granic), są czynniki pozamedyczne. Dla przykładu: rdzenna ludność jest bardzo nieufna w stosunku do zachodnich lekarzy i bardzo ciężko jest ją skłonić do współpracy. Wielu chorych nie szuka pomocy lekarskiej nie tylko wielokrotnie zmniejszając swoje szanse na przetrwanie, ale też wielokrotnie zwiększając szanse zarażenia swoich bliskich. Także tradycyjny sposób pochówku zmarłych zwiększa szansę na kontakt z płynami fizjologicznymi zawierającymi śmiercionośnego wirusa.

To wyjaśnienie tłumaczy też, dlaczego eksperymentalna szczepionka, o której donoszą media, a która nie była jeszcze testowana na ludziach, nie jest dobrym rozwiązaniem: nie wiemy bowiem, czy działa. A łatwo sobie wyobrazić sytuację, w której po jej podaniu okazałoby się, że nie tylko nie działa, ale jeszcze bardziej szkodzi – całkiem niwecząc i tak wątłe w tej chwili zaufanie jakim obdarzani są zachodni lekarze pracujący w narażonych terenach.

Na pandemię musimy wciąż zaczekać

Czy są zatem szanse na pandemię Eboli? O ile nie dojdzie do jakiejś katastrofy humanitarnej połączonej z dramatycznym spadkiem standardów opieki zdrowotnej na Zachodzie (a przynajmniej to drugie jest mało prawdopodobne), to odpowiedź brzmi nie. I dodać może warto, że bliżej wyniszczającej epidemii byliśmy w 2009, gdy szalała świńska grypa. Obecna epidemia, chociaż groźna, nieprzyjemna i okrutna dla lokalnej społeczności, zagrożeniem globalnym nie jest, i prawdopodobnie nigdy nie będzie. Co oczywiście nie oznacza, że nie powinniśmy z nią walczyć.

Przypisy:

1. To, czym można się odrobinę martwić, z ekonomicznego punktu widzenia to, że obecny roczny budżet WHO na walkę z wszystkimi epidemiami to ok. 230 milionów dolarów. Więc wydajemy właśnie jego połowę. Co oczywiście nie oznacza, że nie powinniśmy tych pieniędzy wydawać. Ale może osoby, które notorycznie narzekają na to, że WHO ma za dużo pieniędzy, zastanowią się teraz dwa razy, zanim znowu zaczną pleść androny.