Na granicy nowego świata

W połowie 2014 roku pisałem o dwóch raportach WHO alarmujących o dwóch groźnych zjawiskach – o rosnącej liczbie zachorowań na dzikiego wirusa polio oraz o coraz częściej obserwowanej u bakterii antybiotykooporności na różne klasy antybiotyków.

Przyczyny epidemii polio (w 2013 roku) upatrywano przede wszystkim w kombinacji dwóch czynników: braku szepień u dzieci żyjących w strefach konfliktów zbrojnych oraz braku powtórnych szczepień dorosłych podróżujących międzynarodowo. Ten nagły wzrost liczby przypadków wrócił do normy w 2014, ale pozostawił niesmak – bo chociaż o problemach z nawrotem wielu chorób, które mieliśmy pod kontrolą dzięki szczepieniom, słyszymy już od kilku lat, polio jest podręcznikowym przykładem choroby uważanej za praktycznie całkowicie zwalczoną.

Ale nie o tym chciałem.

Znacznie bardziej niepokojący był bowiem, przynajmniej moim zdaniem, drugi raport, który dotyczył rosnącej antybiotykooporności wielu bakterii. W zeszłym roku podobny raport opublikował komitet powołany do analizy tego problemu przez rząd brytyjski – ten dokument zawierał też propozycję dziesięciostopniowego planu, który pomóc nam ma w walce z bakcylami.

Plan proponuje takie działania jak poprawa warunków sanitarnych (dość oczywiste), stworzenie i utrzymywanie światowej sieci monitoringu (konieczne), ograniczenie nadużywania antybiotyków w rolnictwie (stara pieśń, do której przekonać trzeba będzie rolników), tam gdzie to możliwe – promocja alternatyw takich jak na przykład (fanfary) szczepionki. Widząc gdzie plan ten zmierza łatwo się nie dziwić, że jednym z punktów planu są także kampanie społeczne. Inne z punktów opierają się na założeniach bardziej biznesowych – fundowanie innowacji zwłaszcza w zakresie badań podstawowych, inicjatywy finansowe dla firm, które zdecydują się prowadzić badania, których efektem może być odkrycie nowych antybiotyków (bo nie jest tajemnicą, że nowe antybiotyki po prostu nie są wystarczająco dochodowe dla firm farmaceutycznych, a kosztują fortunę albo i pięć, zanim można je wprowadzić na rynek).

Plan brzmi super, ale, o ile mi wiadomo, jeszcze żaden kraj nie zaczął go na serio wprowadzać w życie (poza pojedynczymi elementami). Te alarmistyczne raporty nie pozostają jednak bez echa – po szczycie G20 we wrześniu zeszłego roku, grupa ogłosiła swoje stanowisko w kwestii walki z antybiotykoopornością bakterii. Chociaż dobrze widzieć tę polityczną wolę, to nie wygląda niestety na to, aby przełożyła się ona na razie na konkrety.

Czemu tak o tym jęczę? Bo politycy przerzucają się odpowiedzialnością, media żadnych kampanii wspierających większą świadomość na temat stosowania antybiotyków nie prowadzą, a pacjenci wciąż domagają się recept na antybiotyki przy każdym przeziębieniu. W tym samym czasie, gdy przywódcy G20 debatowali w Chinach nad tym, czy antybiotykooporność jest czy nie jest problemem wystarczającej wagi, byśmy się wszyscy zaczęli wreszcie bać, w szpitalu w Nevadzie umierała siedemdziesięcioletnia pacjentka. Jej kazus został wreszcie opublikowany w tym tygodniu.

Pacjentka do szpitala zgłosiła się po powrocie z długiej wyprawy do Indii. Pierwsza diagnoza: zespól ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (tzw. SIRS). Lub inaczej – sepsa. Na tym etapie dla pacjentki nie było już specjalnie ratunku. Istotnym jest tutaj jednak to, że pacjentka w szpitalu przebywała co najmniej dwa tygodnie – można więc zapytać: czy nie było opcji podania jej jakiegoś antybiotyku, który pomógłby jej zanim doszło do poważnej reakcji septycznej? Lekarze prawdopodobnie próbowali. Jednak wyizolowanym od niej bakcylem okazała się być Klebsiella pneumoniae (wysoko na czarnej liście WHO w ich raporcie z 2014 roku) – jej szczep oporny na karbapenemy.

Bakteria wyizolowana od pacjentki okazała się ostatecznie oporna na 26 różnych antybiotyków, w tym przynajmniej częściowo na tak zwany antybiotyk ostatniej szansy, kolistynę. A jeśli myślicie, że problem nas nie dotyczy, że to był tylko wybryk natury, egzotyczny szczep, któremu do Europy daleko, to mogę wam jedynie pogratulować złudzeń.