O uniwersalnych prawach sikania

Nadszedł ten moment roku, kiedy na prawo i lewo zaczynają rozdawane być nagrody. Nawiasem mówiąc, w tym roku po raz pierwszy od powstania bloga nie będę relacjonował na bieżąco rozdania Nobli – tak się akurat złożyło, że w tygodniu ogłaszania nagród jesten na bezinternetowym urlopie. Jestem pewien, że będziecie mieli okazję naczytać się o nagrodzonych odkryciach gdzie indziej – mam nadzieję, że uda mi się jakoś zrewanżować po powrocie z wakacji.

Tymczasem wczoraj przyznano tegoroczne Ig Noble. Nagrody przyznano po raz 25 – chociaż więc nagradzają naukę tyle ciekawą, co czasem pozornie bezsensowną, wyraźnie stały się już stałym i trwałym elementem naukowego krajobrazu. Za co przyznano nagrody w tym roku?

Chemia

Nagroda z chemii powędrowała do grupy badaczy australijskich i amerykańskich, którzy opisali, jak tzw. ścinanie może doprowadzić do częściowej naprawy białek ściętych w czasie gotowania jajka (czyli do ich ponownego sfałdowania do pierwotnej formy – przynajmniej po części).

Innymi słowy: za pokazanie jak można częściowo „odgotować” ugotowane jajko.

Fizyka

Trzech nadaczy z USA i Tajwanu otrzymało nagrodę z fizyki za badanie pokazujące, że wszystkie ssaki (cięższe niż 3 kg) spędzają tyle samo czasu na sikaniu – 21 sekund (z dość dosadnym marginesem błędu 13 sekund) – niezależnie od ich rozmiaru ciała. Obserwacja jest o tyle ciekawa, że możnaby się spodziewać, że słoń, który ma pęcherz prawdopodobnie wielokrotnie większy niż niektóre mniejsze ssaki, będzie oddawał mocz znacznie dłużej. Okazuje się jednak, że dzieki kombinacji fizjologii (dłuższy pęcherz moczowy) i fizyki (grawitacja), duże ssaki osiągają większe prędkości przepływu moczu.

Literatura

Za odkrycie, że słowo „huh?” lub jego odpowiednik w innych językach (po polsku będzie to zapewne „hm?”) jest uniwersalne i istnieje w niemal każdym ludzkim języku. Autorzy tego badania nie potrafią jednak wyjaśnić, dlaczego tak jest. Z uzasadnienia nagrody trudno wyczytać, czy jest ona za samo badanie, czy właśnie za to, że badacze po prostu nie potrafią wyjaśnić obserwacji.

Zarządzanie

Za opisanie skąd się biorą zimnokrwiści liderzy w biznesie. Okazuje się, że wielu wiodących liderów biznesu rozwinęło zamiłowanie do ryzyka już w dziedziństwie – jeśli byli świadkami katastrof naturalnych (trzęsienia ziemi, tsunami itp.), które jednak nie dotknęły ich bardzo osobiście.

To, co fascynuje mnie w tym badaniu najbardziej, to to, ile takich osób rzeczywiście pracuje na takich wysokich stanowiskach, i czy brak traumatycznych (ale jednak nie tak traumatycznych) przeżyć w dzieciństwie oznacza, że nie mam szans na taką karierę…

Ekonomia

Dla bangkokskiej policji za zaproponowanie swoim pracownikom premii za to, że nie będą brali łapówek. Zawsze mi się wydawało, że dlatego dostają pensję, ale widać w Tajlandii już to nie wystarcza. O ile mi wiadomo, żaden przedstawiciel policji nie zjawił się, aby odebrać nagrodę.

Medycyna

Dwie grupy z Japonii oraz Słowacji otrzymały tę nagrodę za badania nad biomedycznymi skutkami intensywnego całowania (i innych intymnych aktywności – cokolwiek to znaczy, wink wink nudge nudge). Okazuje się, że intymne pożycie może czasem pomóc w zmniejszeniu skutków uczuleń skóry, chociaż jeśli cierpicie na takie przypadłości, potraktowałbym to odkrycie z przymrużeniem oka. Ponadto nie sądzę, aby ktokolwiek planował uprawiać seks tylko po to, żeby zmniejszyć podrażnienia skórne – podejrzewam raczej, że ta reakcja jest tylko jednym z miłych ubocznych efektów.

Matematyka

Dwoje Niemców otrzymało nagrodę z matematyki za próbę sprawdzenia – w sformalizowany teoretyczny sposób najwyraźniej – czy sułtan Mulaj Ismail władający Marokiem na przełomie XVII i XVIII wieku w istocie był w stanie ojcować, jak głosi legenda, 888 dzieciom.

Spoiler: okazuje się, że teoretycznie jest to w istocie możliwe, a nawet, że rozmiar haremu, jaki byłby mu potrzebny do uskutecznienia tego osiągnięcia, jest znacznie mniejszy niż donoszą źródła historyczne.

Biologia

Grupa badaczy chilijskich otrzymala nagrodę za pokazanie, że przyczepienie obciążonego kija to kurczaczego kupra powoduje, że ptak zaczyna kroczyć w sposób podobny do tego, w jaki chodziły (według naszych przypuszczeń oczywiście) dinozaury. Trudno tutaj wyobrazić sobie, co chodziło autorom po głowie, gdy opracowywali pomysł na badanie…

Diagnostyka medyczna

W tej dziedzinie nagrodzono badanie z bożonarodzeniowego numeru BMJ (kto czyta bloga regularnie, ten wie, że w tym numerze prestiżowe BMJ publikuje badania, które są nieco kuku – chociaż naukowo poprawne) pokazujące, że zapalenie wyrostka robaczkowego można zdiagnozować oceniając, w jak wielkim bólu znajduje się delikwent, gdy jest wieziony samochodem po progach zwalniających.

Ja mam pytanie innej nature: jaka komisja etyczna dała zgodę na to badanie??

Fizjologia i entomologia

Dwóch badaczy otrzymało tę nagrodę chyba głównie jako wyraz podziwu dla ich osobistego poświęcenia. Justin Schmidt stworzył Wskaźnik Bólu Ukąszeń Schmidta, który określa względny poziom bólu odczuwanego po ukąszeniach przez różne owady. Michael Smith dał się pożądlić pszczołom w 25 różnych miejscach na swoim ciele tylko po to, żeby sprawdzić, w których boli najmniej (są to: czaszka, środkowy paluch u nogi oraz górna cześć ramienia), a w których najwięcej (nozdrza, górna warga oraz końcówka penisa).

Rada dla badaczy z wariackimi papierami

Nie powinno może być zaskoczeniem, że najbardziej zwariowane z tych pomysłów znalazły ujście w takich periodykach jak PLOS ONE czy PeerJ: są to pisma, które publikują badania z pełnego zakresu nauk i stosując „sound science” jako podstawowe kryterium.

Jeśli macie więc jakiś ciekawy pomysł na badanie, do roboty, a potem do publikacji. Kto wie, może w końcu doczekamy sie polskiego laureata Ig Nobli…